Futbol gündemimizin son dönemlerdeki ana maddesi ne yazık ki “paralar” oldu. Oyuncusu, teknik adamı, hakemi, kulübü… Önceki haftalarda sizlerle paylaştığım hakem yazılarımda da ileriki haftalarda değineceğimi belirtmiştim.
***
Hali hazırda milli maç kavgalarımızın sonuna doğru yaklaşırken, bu konuda da narkozu yiyip uyutulmadan birkaç kelam etmekte fayda var. Eskisi ve yenisinden haberdar olmayanlar adına mini bir kronolojik süreç geçmekte de fayda var.
***
1-YENİ ÜCRET POLİTİKASINA GEÇİŞ ve BUGÜNE GELİŞ
Elmalarla armutları karıştırmadan en baştan belirtelim ve Demirören Federasyonu'nun hakkını da bir yandan teslim edelim. Hakemlere yaklaşımdaki zihniyet devrimini, ekonomik olarak yapılan düzenlemeleri ve de yıllarca her kategorisinde ÜVEY EVLAT muamelesi gören hakemlerimizin bu noktaya getirilmesine dair atılan adımları ayakta alkışlıyor ve önemli bir devrim olarak nitelendiriyorum.
Bu nedenle TFF'yi 2 açıdan değerlendirmek gerektiğini düşünüyorum. Hem ekonomik hem mantalite olarak son dönemlerin en iyi Federasyonu olduğunu söylemek gerek. Önceki yıllarda Uilenberg ile başlayıp sonrasında da Rosetti ile devam eden vizyonu genişletmeleri muazzam. Hakem ücretlerinin geldiği nokta da önceki yıllarla kıyaslandığında tartışmasız derecede iyi. Ancak diğer yandan da “iyi” yöneticilik kavramı, personeliniz üzerinde de yönetme becerisi ve adaletli davranma zorunluluğudur. Adalet dağıtmasını istediğiniz kişilere en başta sizin adaletli davranmanız ve değerli olduklarını hissettirmeniz gerekir.
Geçen sezon hakemlerimizin 6'sı pilot uygulama kapsamında sözleşmeli (--4 yıllık--) yapıldı ve hayatlarının Salı ile Perşembe arasındaki 3 gününü her hafta Riva'da geçirecek şekilde profesyonel bir antrenman ve eğitim çalışmaları kapsamına geçiş yaptılar. Maaşlar konusunda da pilot hakemlerin kariyerleri ve mevcut durumları göz önüne alınarak 20 ile 32 bin TL arasında rakam belirlenmişti.
***
Geçen sezonun MHK'sının vaatlerinden en önemlisi "Seneye hakemleri 22'ye düşüreceğiz, onları da sözleşmeli hakemlik kapsamında düşünüyoruz" idi. MHK değişmiş olsa da bu sezon hakemler 22'ye düşürüldü, 1-2 ay içinde de tüm hakemler “sözleşmeli hakemlik” kapsamına alındı. Riva zorunluluğu kaldırıldı, hatta herkes kendi önceki işinde çalışmaya devam edebilir denildi. Ancak geçen sezonki sözleşmeler gibi 4 yıllık değil, bu kez 1 YILLIK yapıldığı belirtildi.
***
Peki, bu gelişmeleri spor kamuoyu nereden öğrendi? TFF sitesinden mi? Hayır, çünkü TFF resmi sitesinden veya herhangi bir üyesinden bu konuya dair hiçbir açıklama yapılmadı. Bu konuda bilgi alabilmek adına ilk resmi kaynak Milliyet Gazetesi yazarı Cemal Ersen oldu. Okumak için TIKLAYIN!
Cemal Ersen yazmasaydı ne zaman haberimiz olurdu bilinmez. Herhangi bir hakem arkadaşımızla, ağabeyimizle tesadüfen sohbet açılırsa öğrenecek olmak gibi sürpriz anı bekleyecektik. Halbuki geçen sezon pilot uygulamaya geçilirken sözleşmeli hakemlere “imza töreni” bile düzenlenmişti.
***
***
Bu şekilde davranmaya iten sebep nedir?
Tamamen safiyane söylüyorum ki TFF'nin bu tavrını anlamakta güçlük çekiyorum. Yapılan önemli bir icraatın şovunu yapmak varken neden hiç resmi açıklama dahi yapılmadı? 1 yıllık sözleşme yapıldığından ve herkesin kısa süre zarfında klasmanı değişebilir endişesinden fazla dillendirmek mi istemediler? MHK'ya herhangi bir sebep nedeniyle bu konuda güvenmiyorlar mıydı? TFF olarak bu sözleşmelerin arkasında durabilme konusunda sıkıntıları mı var? Soruları çoğaltabiliriz ama yukarıda belirttiğim gibi bence hakemlik tarihi adına muhteşem bir geçişe tanıklık edilecek günün TFF adına şaşaalı bir törene çevrilmemesinin izahını ve bilgilendirme yapılmamasını anlamak zor. Geçen sezon ile bu sezon arasındaki fark ne o zaman?
2-YENİ ÜCRET POLİTİKASININ ADALETSİZLİĞİ
Sözleşme detaylarına gelecek olursak… 22 Süper Lig hakemine 3 kategoride ücretlendirme yapıldı. İsim isim belirtmeyeceğim. Sayın Cemal Ersen'in yazısından ulaşabilirsiniz. FIFA ve eski FIFA'lar 20 bin TL, 8 yıl ve üstü görev yapanlar 17 Bin TL; 5 yıl ve daha az yapanlar 13 bin TL. maaş alacaklar. Maç ücretleri ve antrenman parası vb. gibi ek ücretlerde gelecek .
***
Her sezon MHK klasmanları yapılırken, pek çok sıkıntının yaşandığı, kabaca prenslerle prens olmayanların tartışıldığı memlekette 22'lik dilime giren pek çok hakem bu görevi kapsamında hayal edemeyeceği rakamlara birden bire ulaştı. Devrim zihniyeti kapsamında kesinlikle hak edilen rakamlardır, helal-ü hoş olsun… Yıllardır bu gözle hakemlerimize bakmayan, Avrupa'nın yanında komik ücretlerle maça çıkmalarına göz yuman, yaptıkları %10 hakem zamlarını 5-6 ay gecikmeyle ödeyen önceki federasyonlar utansınlar… Bu da işin başka bir noktası.
***
Lakin geride bıraktığımız 6 hafta sonunda görev alan hakem sayısına baktığımızda Yusuf Namoğlu MHK'sinin 12-13 hakem etrafında döndüğünü gördüğümüzde bu kez de iş başka tartışma noktalarına gidiyor. Geçen haftaki yazımda “MHK olarak göreve sezon başı gelmiş olmanın sürprizleriyle klasmanları elinizde buldunuz belki ama her şeye rağmen Türkiye'nin tüm kadrolarının revize edildiği siyasi ortam nedeniyle siz de değişim şansına sahiptiniz. Yapmadınız. Bu takdirde onaylıyorsunuz anlamına geldiğini” belirten minvalde açıklamalarım olmuştu. Okumak için TIKLAYIN!
***
Hal böyleyken hakeminize ligin başlarında güvenmiyorsanız, sözleşmeli hakemlik kapsamında niye değerlendirdiniz ve onayladınız? Yeni düzenlemeye göre Ocak ayında da klasman yapma yetkiniz varken pek hala bekleyebilirdiniz. Ya da 12-13 hakeme sözleşme yapsaydınız, “biz güvenmediğimiz hakeme sözleşme yapamayız” deseydiniz.
Mevcut 6 haftalık tablonun ekonomik kapsamda da 2 sonucu var:
1-Üst üste siyah beyaz hata yapan ama sürekli maç gelen 12-13 kişilik kadroda yer alan hakemler hem maaşlarını hem de maç başı ücretlerini alabiliyorlar. Aldıkları mesaj olarak da bu rutin böyle sürecek gibi.
2-22 kişilik kadroya girip sözleşme hakkı kazanan ama hiç görev yapmadan veya lütfenden 1 maç verilerek Ekim ayının ortalarına gelen Süper Lig hakemleri... Bu hakemler Süper Lig için ayrılan kadrodan maaş almalarına rağmen, zaten hakemlik kapsamında tek gelirleri PTT 1.Lig klasmanı olan hakemlerin de maçlarında görevlendirilerek onların da haklarına ekonomik zarar vermeleri. Hatta daha da önemlisi yeni hakemlerin aşağılardan yukarılara çıkmasını beklemenin artık anlamsızlaştığı, bu yaklaşım ve zihniyetle nasıl hakem yetişeceği… Hatasıyla sevabıyla, tecrübesizliğiyle gittiler belki ama kendisiyle MHK döneminde hiç sohbetim olmamakla birlikte Kuddusi Müftüoğlu MHK'sı bu açıdan hiç değilse bir cesaret örneği göstermişti…
***
(--Ligin yayıncısı ve sponsoru belirsiz ama anlaşılır olması adına PTT 1.Lig tanımını sürdüreceğim--)
Birkaç da örnek paylaşalım:
Arda Kardeşler…
2012'de maçlara başlayan Bursa bölgesi hakemi...
2014-2015 sezonunda 2.Lig gruplarında maç yönetirken, 2015-2016'da “1 adet SÜPER LİG” maçıyla görevlendirildi. PTT 1.Lig'de sadece 4 maç yönetti ve bu sezon 22 kişilik Süper Lig hakemlik kadrosuna alınıp 13 bin TL maaşla yola çıktı... Çok taze şekilde lige alındığına ve basamakları bu kadar süratli çıktığına göre gelecek adına ümitli olmamız gereken bir hakem ama henüz sahada göremedik. Değerlendirme yaparsak acımasız olur. MHK onayladıysa görev vermeli. Onaylamadıysa bu ne perhiz bu ne lahana turşusu demeli…
***
Başka çarpıcı örnek: İzmir Bölgesi Kutluhan Bilgiç.
2010-2011'de PTT 1.Lig klasmanına yükseldi.
2010-2011'de PTT'de 9 Maç, Süper Lig'de -0- Maç
2011-2012'de PTT'de 12 Maç, Süper Lig'de -0- Maç
2012-2013'de PTT'de 8 Maç, Süper Lig'de -0- Maç
2013-2014'de PTT'de 14 Maç, Süper Lig'de -1- Maç
2014-2015'de PTT'de 6 Maç, Süper Lig'de -1- Maç
2015-2016'de PTT'de 8 Maç, Süper Lig'de -3- Maç
***
22 kişiye düşürülüp geleceğe dair genciyle tecrübelisiyle harman yapıldığı düşünülen hakem kadrosunda bu hakeme dair ümit var mı sorusuna dair takdir sizin. Genel itibariyle kötü performans. Ama gel gör ki, 8 yıl ve fazladır kategoride olduğundan 17 Bin TL maaş ile devam… MHK onaylı…
***
3-EL OĞLU YARDIMCI HAKEMLER
Gelelim başka bir noktaya daha. SÜPER LİG YARDIMCI HAKEM kadrosunda olup 5-10-20 yıl gibi sürelerde bayrak sallayan, hele son dönemde DÜNYA KUPASI, ŞAMPİYONLAR LİGİ, AVRUPA LİGİ müsabakalarında EKİP olarak görev yapan, Süper Lig'de onca yıllık tecrübesiyle yardımcı hakemlik yapanlara ise 5 KURUŞ YOK. Sadece ve sadece “Maç Ücreti”.
Maç ücreti deyip geçmeyelim, o da şu açıdan önemli.
Son yıllarda triolar hemen hemen belirli. Hele hele malumunuz bu sezon 12-13 hakemin yardımcısı olabilme gayreti göstermeniz gerekiyor.
Sıradışı durumlar olmadığı sürece, 1 hakemin birlikte maça çıktığı yardımcılar da çoğunlukla belli.
Ödül-ceza sisteminin daha sağlıklı işlediği MHK'lar'da yardımcılar açısından da birlikte maça çıktıkları hakem KÖTÜ YÖNETİRSE vah yardımcının haline. Çünkü hakem cezaya girse de normal maaşını almaya devam ederken sadece görev parasından mahrum kalmış olacak. Ama yardımcı hakem, beklesin ki başka hakemlerle görev gelsin. Hele bir de kendisi zaten maçta hata yapıp cezaya girdiyse durum iyice içler acısı.
***
Hakemliğin özünde bu işe başlarken elbette kimse para kazanma amaçlı başlamıyor. Böyle bir beklenti de yok (idi). Ancak futbol endüstrisinin bugün geldiği noktada, hakem ücretleri de yıllardır Avrupa'da hatrı sayılır seviyelere getirilmişken, biz de ülke olarak bu yola girmişken, ekibin önemli ve vazgeçilmez parçası yardımcıların gözden çıkarılarak, “YOKMUŞ” gibi sayılması kabul edilebilir bir durum asla değil.
Sonuç itibariyle:
1-Maçları “1“ HAKEM Mİ yönetiyor?
2-TFF'nin parası mı yok?
3-Ekip motivasyonu nasıl sağlanacak?
***
TFF ÜZÜLMESİN… PARA KAYNAĞI BENDEN…
Süper Lig kadrosunda 42 Süper Lig yardımcı hakem var. Hakemlere uygulanan yöntem gibi görev yıllarına göre 3 ila 8 bin arasında maaş vermek veya ortalama 5 bin lira maaş verip, ayda 210 bin TL bütçe yaratmak çok mu zor Allah aşkına!
Hemen basit 2 kaynak:
1-İlave yardımcı hakemliğin kaldırılmasından dolayı ciddi bir bütçe kazancı var.
2-Her Perşembe TFF sayfasında yüce yurdumun sahip olduğu futbol kültürünün nasıl olduğunu net gösteren PFDK Haftalık Ceza açıklamaları var. Süper Lig'den başlıyor, 3.Lig'e kadar gidiyor. Sadece 1 haftada kesilen ceza bile TFF'nin Süper Lig yardımcılara bütçe kalemi ayırmasına gerek olmadığının NET kanıtıdır.
***
UEFA NE YAPIYOR?
Hakem ve yardımcı hakemlerinize fiyat değerlendirmesi yaparken, herkesin nasıl yoğurt yediğine bakmak lazım. Bunu niye söylüyorum, şurada 3-4 yıllık hakemlik geçmişine sahip bir hakem, TK-22 uçuş numarasıyla uçarak 22 kişilik kadroya girip 13 bin TL maaşla başlarken, en az 10 yıldır bayrak sallayan hakemin “sıfır”da kalması sorgulanır.
Hatta Süper Lig ve FIFA seviyesinde yıl, tecrübe, gittikleri maçlar olarak kategorilendirdiğiniz hakemlere vereceğiniz ücretler de sorgulanır.
UEFA'daki sistemde Lig'in ücretinin para karşılığı yoktur. Yani, Şampiyonlar Ligi'nde maç yöneten her hakem AYNI PARAYI almaz.
Hakem kategorisi UEFA'da ne ise çıktığı maçta alacağı para o kategoriye göredir . Yani örnek olarak Cüneyt Çakır'ın yöneteceği CHELSEA-BAYERN MÜNİH Şampiyonlar Ligi maç ücretiyle, aynı maça FIFA hakemlerimizden Alper Ulusoy'un çıkması durumunda alacağı ücret farklıdır. İlginç geliyor kulağınıza tahmin ediyorum ama bu da bir nevi ciddi emek karşılığıdır. Hakemin kategorisi UEFA açısından baz alınmaktadır. Keza yardımcı hakemler için de durum aynıdır. Elit kategoride bir hakemle maça çıktıklarında aldıkları ücretle, yeni FIFA olmuş bir hakemle çıktıkları maçta aldıkları ücret çok farklıdır.
Sonuç olarak burada dikkat edilmesi gereken nokta pek çok açıdan hakem ve yardımcı hakem nezdinde adaletsizliklerin olduğu. Buradaki çözüm noktası durumunda bir kriter belirlenebilir elbette ama bu kriterin sonucunun hiç kimse için “SIFIR” olmaması gerektiği. Gerisi tartışılır, makul seviyelerde çözülür. Niyet varsa tabii ki. Emek olmadan yemek olmaz demişler. Yoksa bu adaletsizlikte, YO-YO testi mi? YOOO HAYATTA OLMAZ! Vücuduna yazık hakemin, yardımcının…
***
PREMIER LİG NE YAPIYOR?
***
Ve diğer ülkelerden notlar… Matematiğini de siz yaparsınız. Genelde İngiltere'deki sitelerden veriler olduğundan yaklaşık 4 ile çarpıp TL değerine ulaşabilirsiniz. Sadece şunu söyleyelim. Süper Lig hakem ücretleri yıllar öncesinde tek kelimeyle yerlerdeydi. Şu an ise Fransa'nın altında ama Portekiz'in üstünde bir yerde konuşlandı.
4- HAKEMLİĞİN EN YUKARILARINDA HAL BÖYLEYKEN YA AŞAĞIDA?
Tutanın elinde kalıyor cümlesi uygun. Ekonomik olarak tamamen YOK sayılan 2.Lig, 3.Lig ve amatör hakemlikler ve de gözlemcilik müessesesi.
Son 2 yılda neredeyse "1 TL" bile maç ücretlerine zam yapılmayan alt kategoriler. Kim bu alt kategoriler: GELECEKTE SÜPER LİG seviyesinde umut beklenen hakemlere yapılan muamele…
***
5-BAŞKANIM YAPMA LÜTFEN
MHK eski başkanlarından Bülent Yavuz'a öncelikle geçmiş olsun dileklerimi ileteyim. Mevcut MHK başkanımız Yusuf Namoğlu, Lig TV ekranlarında ilk 6 haftayı “gayet başarılı” geçirdik cümlesini söyleyince Bülent Yavuz'u andım. MHK Başkanlığı döneminde hakemlerin çok kötü yönetim gösterdiği haftaların akşamında iyi niyetiyle yine de kanal kanal gezer, hakemi savunur, hatta bazen aksini bile iddia ederdi…
İlk 6 haftayı gayet başarılı demek özeleştiri anlamında çok samimi olmadı sayın Başkanım. Her zaman hakemlerimizi iyi ya da kötü performans kapsamında objektif değerlendirmeye onların iyiliği için gayret edelim. Bel altı vurmak isteyen nifak odaklarına karşı ise hep beraber direnelim. Art niyetli yaklaşımları uzak tutarken doğru değerlendirmelerden de imtina etmeyelim. Bülent Yavuz'a da acil şifalar diliyorum tekrar.
***
6- GENÇ HAKEMİN DOSTU NURETTİN DEHMEN…
Hakem camiası içerisinde Türkiye'nin sevgisini ve saygısını her daim kazanmış olan bir ağabeyimizdir Nurettin Dehmen. Başarılı hakemlik kariyerine Süper Lig'de yardımcı hakemlik ve 2.Lig'lerde de hakemlik sığdırmıştır. Gelmiş geçmiş MHK'lar nezdinde camianın “eğitmen” kategorisinde bir türlü resmiyet kazanamasa da hatrı sayılır seviyede hakemin “bilirkişi” edasında başvurduğu ilk 3'teki insanlardandır. Her şeyden öte, sadece hakemleri ve dostlarını değil, İNSANLARI seven birisidir… Adana'dan, İzmir'den, Urfa'dan, Trabzon'dan amatör liglerden tutun da Süper Lig'e kadar hakemlerin arayıp performansını sorduğu, izlemelerini istediği ve gelişimi hakkında reçete beklediği adam olmuştur yıllarca…
***
Pek çok büyüğümüz beni bağışlasın ama oyun kurallarını farklı ve derin şekillerde yorumlama kabiliyetinden tutun da araştırma ve kendini geliştirme isteğini, gelmiş geçmiş pek çok MHK üyesiyle kıyaslamam bile.
Hakemlerin de organizasyonlardaki en sevdiği figürlerden olmayı da başarmıştır İstanbul'da. Adına yazılan “Genç hakemin dostu Nurettin Dehmen” satırlarıyla başlayan besteler hala kulaklardadır. Hükümet yetkililerinin “Yaşın yanında kuru da yanmayacak” sözünden nasiplenmesi umuduyla bu kapsama girenlerin hepsine selam ederim… (Resim: 1993 Yılı GS-BJK maçı-Hakem Ahmet Çakar, soldaki yardımcı hakem Nurettin Dehmen)
***
Hayatınızdan sevgi ve hoş görü eksik olmasın…
Murat Fevzi TANIRLI
@mftanirli
BEŞİKTAŞ
FENERBAHÇE
GALATASARAY
TRABZONSPOR